|
Język estoński (est. eesti keel i, wym. [ˈeːs.ti ˈkeːl]) – język należący do podgrupy języków bałtyckofińskich, w grupie fińskiej zaliczanej do podrodziny ugrofińskiej w rodzinie uralskiej. Językiem tym posługuje się około 1,1 mln osób – przede wszystkim w Estonii (gdzie jest językiem urzędowym). Najbliżej spokrewniony jest z językiem fińskim oraz uważanym do niedawna za dialekt estońskiego językiem võro. Jedną z bardziej charakterystycznych i odróżniających język estoński od innych języków cechą, która powoduje duże zainteresowanie wśród językoznawców, jest występowanie krótkich, długich i hiperdługich fonemów, jak np. /toto/, /toˑto/ oraz /toːto/. Ogólnie rzecz biorąc cecha ta nie leży przede wszystkim w długości fonemu, a jej mechanizm fonetyczny podaje się w wątpliwość. Język państwowy Kas siis selle maa keel Laulutuules ei või Taevani tõustes üles Igavikku omale otsida? Po polsku: Czy nie mógłby język Unosząc się w niebiosa W wietrze zaklęć Szukać nieskończoności? Kristjan Jaak Peterson Ten wiersz został zinterpretowany jako roszczenie co do tego, aby język estoński został ustanowiony językiem narodowym. Kristjan Jaak Peterson (1801-1822) był pierwszym studentem na wówczas niemieckojęzycznym Uniwersytecie w Tartu, który przyznał się do swojego estońskiego pochodzenia i powszechnie się uważa, że przyczynił się do powstania narodowej literatury estońskiej oraz rozwoju współczesnej estońskiej poezji. Jego urodziny 14 marca są świętowane w Estonii jako Dzień Języka Ojczystego. W wyniku dominacji Danii, Niemiec, Szwecji i następnie Rosji, w trakcie Krucjat Północnych w XIII wieku do 1918 roku nie powstało wiele utworów literackich. Pisanie po estońsku stało się powszechne dopiero w XIX wieku, kiedy rozprzestrzeniła się idea oświeceniowa. Po zakończeniu wojny estońsko-bolszewickiej estoński został uznany za język państwowy, dlatego że Estonia powstała jako nowy niezależny kraj. Kiedy została zaatakowana i okupowana przez Związek Radziecki podczas II wojny światowej, wraz z językiem rosyjskim estoński stał się jednym z dwóch języków narodowych. W drugiej połowie lat siedemdziesiątych problem dwujęzyczności nasilił się w dużej mierze. Dzieci uczono już od przedszkola języka rosyjskiego, uznając go za język „przyjaźni narodów”. Pomimo faktu, że wówczas nauka estońskiego była obowiązkowa, uważano ją za całkowicie niepotrzebną. Podczas okresu Pierestrojki w czerwcu 1989 roku, kiedy rozpadł się Związek Radziecki, na nowo uznano język estoński za narodowy, z racji tego, że ponownie powstała niepodległa republika Estonii. Książka "Estońska gramatyka" z 1637 r., autor: Heinrich Stahl Literatura estońska Najstarsze zapisy języka estońskiego datuje się na XIII wiek. Originates Livoniae w Kronice Henryka Łotysza zawiera nazwy różnych miejsc znajdujących się w Estonii, słowa oraz części zdań. Następnym z najstarszych utrwalonych zapisków dotyczących Estonii są tak zwane modlitwy Kullamaa datowane na 1524 i 1528 rok. W 1525 roku została wydrukowana pierwsza księga zapisana po estońsku. Była ona luterańskim manuskryptem, który nigdy nie dotarł w zasięg czytelników, gdyż został zniszczony bezpośrednio po publikacji. Kolejnym dziełem jest luterański katechizm datowany na 1535 rok, który został zapisany zarówno po niemiecku jak i po estońsku podczas okresu reformacji. W 1637 roku wydrukowano w Niemczech spis gramatyczny do użycia dla księży. Nowy Testament przetłumaczono na południową odmianę języka w 1686 roku (na północną w 1715) Pisanie po estońsku stało się powszechne w XIX wieku w czasie estońskiego oświecenia, kiedy to Kristjan Jaak Peterson dał początek rdzennej literaturze poprzez pisanie patriotycznej i filozoficznej poezji. Współcześnie za najbardziej znanych i najznamienitszych pisarzy estońskich uważa się Jaana Krossa i Jaana Kaplinskiego. Klasyfikacja Estoński należy do grupy języków bałtyckofińskich jako gałąź języków uralskich. Estoński jest blisko spokrewniony z językiem fińskim, używanym po drugiej stronie Zatoki Fińskiej i jest jednym z niewielu języków europejskich nienależących do pnia języków indoeuropejskich, pomimo tego, że duży procent słownictwa pochodzi z języka niemieckiego, szwedzkiego, łotewskiego i rosyjskiego, które są językami indoeuropejskimi. Język estoński ma bardzo silne wpływy germańskie (głównie z niemieckiego i szwedzkiego), około 30% wszystkich słów pochodzi z tych języków, w tym najwięcej z języka dolnosaksońskiego, uznanego za język niezależny lub za odmianę języka niemieckiego[1]. Tak jak fiński i węgierski, język estoński jest językiem aglutynacyjnym, ale w przeciwieństwie do nich utracił harmonię samogłoskową, jednak w starych tekstach można się dopatrzyć jej istnienia. Alfabet estoński Współczesny estoński język literacki powstał w XVII wieku. Do jego zapisu stosuje się pismo oparte na alfabecie łacińskim. Alfabet bez obcych znaków: A, B, D, E, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, R, S, T, U, V, Õ, Ä, Ö, Ü Alfabet z obcymi znakami (używanymi w niektórych słowach): A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, Š, Z, Ž, T, U, V, W, Õ, Ä, Ö, Ü, X, Y Liczebniki estońskie üks – jeden kaks – dwa kolm – trzy neli – cztery viis – pięć kuus – sześć seitse – siedem kaheksa – osiem üheksa – dziewięć kümme – dziesięć üksteist – jedenaście kaksteist – dwanaście kolmteist – trzynaście neliteist – czternaście viisteist – piętnaście kakskümmend – dwadzieścia kakskümmend üks – dwadzieścia jeden kolmkümmend – trzydzieści nelikümmend – czterdzieści viiskümmend – pięćdziesiąt sada – sto tuhat – tysiąc |
About us|Jobs|Help|Disclaimer|Advertising services|Contact us|Sign in|Website map|Search|
GMT+8, 2015-9-11 20:12 , Processed in 0.165130 second(s), 16 queries .
