|
Alfabet arabski – alfabetyczne pismo używane do zapisu języka arabskiego. Powstało z nabatejskiej odmiany pisma aramejskiego. Pismo arabskie rozpowszechnione jest w krajach muzułmańskich. Historia Najstarsze zabytki pochodzą z IV wieku n.e. (inskrypcje z Rammu i An-Namara). Istnieje wiele odmian pisma arabskiego. Do najważniejszych należą pismo kwadratowe (kufickie) i okrągłe (naschi). Początkowo pismo arabskie istniało w dwóch formach, pisma monumentalnego służącego do zapisu Koranu (maszk) i pisma kancelaryjnego. W X wieku wezyr abbasydzki Ibn Mukla (886-940) opracował proporcje pisma arabskiego kancelaryjnego oparte na proporcjach koła i kwadratu wytyczanych trzcinką i cyrklem (naschi). Z naschi rozwinęły się odmiany pisma o okrągłych kształtach: suls − używany głównie w kancelariach, charakteryzujący się mocnym wydłużeniem liter; w okresie panowania dynastii Safawidów w Iranie w inskrypcjach zdobiących budowle sakralne muhakkak − zbliżony do suls, częstszy w zachodniej części świata muzułmańskiego rihani ruka Pismo monumentalne maszk przekształciło się w VIII wieku za sprawą kaligrafów z Kufy w odmianę o kwadratowym zarysie (pismo kufickie, dukt kufi). Stososowane było do zapisu tekstów religijnych, obecne było jako motyw dekoracyjny w architekturze, na naczyniach i tkaninach. W Maghrebie stosowana była jedna odmiana pisma, wywodzące się z form kwadratowych pismo maghrebskie. W Iranie powstało m.in. pismo talik („zwisające”), którego od XII wieku używano w poezji i ceramice. Pod koniec XIV wieku kaligraf i miniaturzysta Ali z Tabrizu wprowadził modyfikacje, tworząc nasta'liq, które rozpowszechniły się w Turcji i Indiach. Na początku XVI wieku w Turcji powstało pismo diwani (kancelaryjne), a w XVII wieku szekaste („łamane”), charakteryzuje się mocnym ściśnięciem liter przy jednoczesnym zaznaczeniu ich łuków, przez co pismo to jest czytelne tylko dla wyjątkowo wprawionego czytelnika. Zasady zapisu Zapisywane jest z prawa na lewo. Ma 18 podstawowych znaków, które po uzupełnieniu jedną, dwiema lub trzema kropkami tworzą 28 liter oznaczających spółgłoski oraz samogłoski długie i dyftongi. Samogłoski krótkie są w piśmie arabskim pomijane, dlatego jest ono klasyfikowane jako abdżad. Czasami stosuje się jednak na ich oznaczenie dodatkowe znaki samogłoskowe (w arabskich elementarzach i w Koranie). Litery mogą mieć różne formy w zależności od pozycji w wyrazie (początkowej, środkowej, końcowej albo izolowanej). Dekoracyjne zapisywanie wersów Koranu doprowadziło w ciągu ponad 1400 lat do powstania wielu szkół kaligrafii. W świecie arabskim kaligrafia uznawana jest za jedną z najwyższych form sztuki. Ma szczególne znaczenie, ponieważ przekazuje treść Koranu – świętej księgi islamu. Litery arabskie oraz transkrypcja i transliteracja Litera arabska Transkrypcja / transliteracja postać końcowa postać środkowa postać początkowa postać izolowana transkrypcja polska transliteracja ISO transkrypcja IPA ـا ا a ā [aː], [ʔ] ـب ـبـ بـ ب b b [b] ـت ـتـ تـ ت t t [t] ـث ـثـ ثـ ث s ṯ [θ] ـج ـجـ جـ ج dż ǧ [dʒ], [ʒ], [ɡ] ـح ـحـ حـ ح h ḥ [ħ] ـخ ـخـ خـ خ ch ẖ [x] ـد د d d [d] ـذ ذ z ḏ [ð] ـر ر r r [r] ـز ز z z [z] ـس ـسـ سـ س s s [s] ـش ـشـ شـ ش sz š [ʃ] ـص ـصـ صـ ص s ṣ [sˁ] ـض ـضـ ضـ ض d ḍ [dˁ] ـط ـطـ طـ ط t ṭ [tˁ] ـظ ـظـ ظـ ظ z ẓ [ðˁ] ـع ـعـ عـ ع (-) ` [ʕ] ـغ ـغـ غـ غ gh ḡ [ɣ], [ɡ] w wielu zapożyczeniach ـف ـفـ فـ ف f f [f] ـق ـقـ قـ ق k q [q] ـك ـكـ كـ ك k k [k] ـل ـلـ لـ ل l l [l] ـم ـمـ مـ م m m [m] ـن ـنـ نـ ن n n [n] ـه ـهـ هـ ه h h [h] ـو و w, u w, ū [w] ـي ـيـ يـ ي j, i y, ī [j] ـة ة (-), t (-), t [a], [at] ـى ى a à [aː] Uwaga: Litery ا, د, ذ, ر, ز, و, ة i ى nie są łączone w piśmie z literami występującymi po nich, nie posiadają więc formy środkowej i początkowej. Cyfry arabskie Osobny artykuł: Cyfry arabskie (w krajach arabskich). W piśmie arabskim używa się dwóch rodzajów cyfr: standardowych arabskich oraz tak zwanych wschodnioarabskich, używanych w Iranie, Pakistanie oraz Indiach. Cyfry arabskie w Europie Standardowe cyfry arabskie Cyfry wschodnioarabskie 0 ٠ ۰ 1 ١ ۱ 2 ٢ ۲ 3 ٣ ۳ 4 ٤ ۴ 5 ٥ ۵ 6 ٦ ۶ 7 ٧ ۷ 8 ٨ ۸ 9 ٩ ۹ Dodatkowe znaki Hamza Osobny artykuł: Hamza. Hamza nie jest zazwyczaj uznawana za literę, mimo że służy do zapisu spółgłoski, jaką jest zwarcie krtaniowe: ؤ, ئ, إ, أ, ﺀ Znaki samogłoskowe Osobny artykuł: Harakat. Na oznaczenie samogłosek oraz końcówek deklinacyjnych istnieją w piśmie arabskim dodatkowe, zwykle nieużywane znaki. Poniżej znajduje się tabela, uwzględniające niektóre z nich: znak przykład transkrypcja przykładu nazwa znaczenie َ بَ ba fatha krótkie a ِ بِ bi kasra krótkie i ُُ بُ bu damma krótkie u َ بَا bā fatha + alif długie ā ِ بِي bī kasra + y długie ī ُ بُو bū damma + wāw długie ū ْ بَيْ bay sukun brak samogłoski ّ بَبَّ babba szadda wydłużenie danej spółgłoski ٌٌ , ُُ بٌ bun nunacja; końcówka -un I przypadek imienia w stanie nieokreślonym (podwojona damma) ٍ بٍ bin nunacja; końcówka -in II przypadek (podwójna kasra) ً بَةً batan nunacja; końcówka -an III przypadek (podwójna fatha) اً بًا ban III przypadek (podwójna fatha), z dodawaną na ogół literą alif Ligatury W alfabecie arabskim istnieją również ligatury. Ligatura powstająca z połączenia liter lām i ’alif (tzn. lā) jest obligatoryjna, inne (np. ﷲ dla Allah) można zastępować ciągiem liter. ﻻ – lā jedna z partykuł przeczących; także samodzielna jako nie (odpowiedź na pytanie ogólne) ﻼ – lā połączenie lā wewnątrz wyrazu W innych językach Pisma arabskiego używa się także do zapisu innych języków w regionach zdominowanych przez islam, m.in. perskiego, urdu, kurdyjskiego, paszto, ujgurskiego, malajskiego, suahili (obok pisma łacińskiego), a do roku 1929 zapisywano nim także język turecki. W przeszłości pismo to służyło także do zapisu języków muzułmańskich narodów Kaukazu i Azji Środkowej, np. czeczeńskiego i uzbeckiego, do lat 30. XX wieku, kiedy to Rosjanie wprowadzili tam cyrylicę w celu osłabienia wpływów islamu. Również do zapisu języka polskiego czy języka białoruskiego przez Tatarów. W niektórych językach, np. perskim czy kurdyjskim używa się czterech dodatkowych liter na oznaczenie dźwięków obcych językowi arabskiemu: głoska litera nazwa [p] پ pe [ʣ] (cz) چ cze [ʒ] (ż) ژ że [ɡ] گ gaf W języku paszto obok liter arabskich i perskich używane są litery modyfikowane przez dodanie małego kółeczka (zwanego پندك pandak), oznaczające spółgłoski szczytowe: ړ [ʈ], ډ [ɖ], ټ [ɺ̢], ڼ [ɳ]. Istnieją też litery będące wariantami liter arabskich z mniejszą lub większą liczbą kropek: څ [ʦ], ځ [ʣ], ښ [ʂ], ږ [ʐ], ې [e] i ئ [-əj]. W sztuce W krajach muzułmańskich powszechna była sztuka kaligrafii, pismo było także elementem zdobniczym w architekturze. |
About us|Jobs|Help|Disclaimer|Advertising services|Contact us|Sign in|Website map|Search|
GMT+8, 2015-9-11 20:14 , Processed in 0.155953 second(s), 16 queries .
